Χρόνια τώρα επενδύουμε αρκετούς πόρους σε θεραπευτικές διαδικασίες και πρακτικές, χωρίς ωστόσο να επενδύουμε με την ίδια συνέπεια σε κάτι εξίσου σημαντικό, στην ανθρώπινη διάσταση, στη σχέση ασθενή και ιατρού, ασθενή και φαρμακοποιού, ασθενή και νοσηλευτή που συνήθως βοηθάει τους ανθρώπους περισσότερο.  

Το ρολόι έδειχνε ακριβώς 7 π.μ. και ο μακρύς φωτεινός διάδρομος άρχιζε να γεμίζει από ανθρώπινες φιγούρες. Ο μεγάλος ορθογώνιος πάγκος που βρισκόταν σε όλο το μήκος του αποτελούσε το διαχωριστικό ανάμεσα στις δύο ομάδες που βρισκόντουσαν τώρα στον χώρο. Επάνω του, σιγά-σιγά άρχισαν να μαζεύονται μικρά λευκά χαρτιά, οι συνταγές, οι οποίες περνούσαν από τη μία πλευρά στην άλλη με ένα άπλωμα του χεριού.

Σε μία παρατήρηση όπου η αίσθηση της ακοής απουσιάζει, θα έλεγε κανείς πως η συγκεκριμένη εικόνα είναι μία ακόμη τυποποιημένη διαδικασία. Συνταγές περνούν στα χέρια του φαρμακοποιού που στέκεται στη μία πλευρά, και ο ίδιος, βγάζοντας το φάρμακο ή τα φάρμακα από το ράφι τα δίνει πάλι πίσω σε εκείνον που του έδωσε το χαρτί, στον ασθενή ή τον συγγενή του.

Αυτή είναι και η στιγμή που ένα αυτοματοποιημένο σύστημα θα είχε επιτελέσει τον σκοπό του με επιτυχία. Στο σύστημα υγείας όμως, η διεκπεραίωση μίας ανάγκης δεν τελειώνει με την πρόσβαση στο φάρμακο ή την πρόσβαση στη θεραπεία. Αντιθέτως, η επιτυχία του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διαρκή σχέση εμπιστοσύνης και κατανόησης που υπάρχει ή δεν υπάρχει μεταξύ του επαγγελματία υγείας και του ασθενούς.

Και εκείνο το πρωινό, συνοδεύοντας τη μητέρα μου στη δουλειά της στο φαρμακείο του νοσοκομείου Αλεξάνδρα, είδα για πρώτη φορά τόσους πολλούς ανθρώπους να προσμένουν την κουβέντα που συνοδεύει το φάρμακο, δύο λόγια ενδιαφέροντος για την υγεία τους από τον φαρμακοποιό.

Αναντίρρητα, δεν είναι όλοι οι ασθενείς έτοιμοι να συζητήσουν για την υγεία τους ή σε θέση να εμπιστευτούν τις βαθύτερες αγωνίες τους, όμως, σε εκείνον τον διάδρομο τα μάτια των περισσοτέρων επιζητούσαν μία ουσιαστική συζήτηση.

Συζήτηση που δεν την μαθαίνουμε στα επιστημονικά βιβλία που μελετούμε καθώς, εκεί, εμπεριέχονται λέξεις και όχι συναισθήματα, εμπεριέχονται δείκτες και όχι η ιστορία μίας ανθρώπινης ζωής.

Και σε εκείνο το φαρμακείο συνηδειτοποίησα, πως το σύστημα υγείας αντικατοπτρίζεται στην α-ληθινή σχέση του φαρμακοποιού με τον ασθενή, ή με άλλα λόγια στα συναισθήματα εκείνα που δεν έχουμε ξεχάσει, εκείνα που βιώσαμε στο νοσοκομείο, στο χώρο δηλαδή που συζητήσαμε ποιες είναι οι προτεραιότητες και οι φόβοι που έχουμε στη ζωή μας και που δεν αναγράφονται σε κανένα βιβλίο και όμως, συγκροτούν τον πραγματικό σκοπό και ιστορία του εθνικού συστήματος υγείας.

Η συζήτηση, αποτελεί και τη λύση ενός σημαντικού και παγκόσμιου προβλήματος  των συστημάτων υγείας που δεν είναι άλλο από τη μη συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1/3 της νοσηλείας στα νοσοκομεία οφείλεται στη μη συμμόρφωση. Σε αυτή την κατεύθυνση, μελέτες που έχουν διεξαχθεί καταδεικνύουν πως η συμμόρφωση μειώνει το κόστος/δαπάνες υγείας και βελτιώνει την υγεία του πληθυσμού.

Και όσο και εάν προσπαθούμε να μειώσουμε δαπάνες ή να βελτιώσουμε δομές καθώς, και, την πρόσβαση σε θεραπείες άλλο τόσο χρειάζεται να επέμβουμε στην ακριβότερη, κατά την άποψή μου, υπηρεσία υγείας, την έλλειψη ουσιαστικού χρόνου με τον ασθενή,  ένας χρόνος που συνεχώς συρρικνώνεται εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων.

Μπορεί το κόστος και η πρόσβαση να φαίνεται πως αποτελούν τα κυριότερα εμπόδια στη συμμόρφωση του ασθενούς, ιδιαίτερα στην παρούσα περίοδο της βαθιάς ύφεσης, όμως και η ανθρώπινη συμπεριφορά παίζει εξίσου καθοριστικό ρόλο στην ορθή και συστηματική λήψη μίας θεραπευτικής αγωγής.

Για παράδειγμα, το να ξεχάσει ένας ασθενής το φάρμακό του μπορεί να θεωρείται ως ο σύνηθες λόγος για τη μη συμμόρφωση στην αγωγή του όμως, πολλές φορές, αυτή η έλλειψη συμμόρφωσης μπορεί να οφείλεται και σε έλλειψη πληροφοριών για αυτή καθώς, και, της σημασίας που εκείνη έχει.

Και είναι πολλές εκείνες οι φορές που οι ασθενείς έχουν προβληματική σχέση με τις οδηγίες του φαρμάκου καθώς τις θεωρούν περίπλοκες. Πολλές είναι επίσης και οι φορές που στέκονται επιφυλακτικοί στο φάρμακό τους διαβάζοντας τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Κάποιοι ίσως φοβούνται το κοινωνικό στίγμα για όποιον παίρνει φάρμακα και επίσης, αρκετές φορές, οι ίδιοι δεν αναγνωρίζουν/ συνειδητοποιούν τη σημασία που έχει αυτό το φάρμακο για την υγεία τους.

Όλοι όσοι δραστηριοποιούνται στο σύστημα υγείας γνωρίζουν πως εάν βελτιώσεις τη συμμόρφωση στη θεραπεία δε θα εξοικονομήσεις μόνο χρήματα για το δημόσιο σύστημα υγείας αλλά και θα βοηθήσεις τον ασθενή να μην βιώσει τα συμπτώματα και την νοσηρότητα σοβαρών ασθενειών.

Και είναι οι ίδιοι επαγγελματίες που εάν είχαν τον απαιτούμενο χρόνο θα μπορούσαν ακόμα καλύτερα να «διαβάζουν» τους πιο δύσκολους ασθενείς, να απαντούν στις ερωτήσεις που εκείνοι δεν κάνουν στον γιατρό τους και να προσφέρουν λύσεις προσαρμοσμένες στο προφίλ του ασθενούς ώστε να επιτύχουν μεγαλύτερη συμμόρφωση του.

Ωστόσο, όλα τα παραπάνω δεν είναι εύκολα και προϋποθέτουν το ότι ο εκάστοτε επαγγελματίας υγείας έχει το χρόνο να δημιουργήσει μία σχέση οικειότητας και εμπιστοσύνης με τους ασθενείς του.

Η δημιουργία οικειότητας μεταξύ του ασθενή και του επαγγελματία υγείας είναι η βάση που κάνει έναν νοσοκομειακό χώρο, ένα ιατρείο ή ένα φαρμακείο από μέρος όπου συναλλάσσονται δύο άνθρωποι, ένα προσωπικό μέρος. Και οι ασθενείς χρόνια τώρα συμμορφώνονται καλύτερα σε μία αγωγή όταν εμπιστεύονται εκείνον που τους την συνταγογραφεί ή τη χορηγεί.

Η ανάπτυξη προσωπικής σχέσης κάνει τους ανθρώπους να ανοίγονται και να μιλούν για προσωπικά θέματα, θέματα που είναι κρίσιμα για την βελτίωση της συμμόρφωσης του ασθενούς.

Αυτά τα δεδομένα όταν αξιοποιηθούν σωστά, μπορούν να ενισχύσουν την επιρροή που έχουν οι επαγγελματίες υγείας στους ασθενείς όχι μόνο για τα φάρμακα που εκείνοι παίρνουν καθώς, και για πολλά άλλα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την υγεία τους.

Αποφεύγω να προτείνω πως τα αποτελέσματα της θεραπείας διαφοροποιούνται από τη σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται μεταξύ ασθενή και επαγγελματία υγείας, καθώς αυτά έχουν να κάνουν κυρίως με τη βιολογία του ανθρώπινου οργανισμού. Αλλά το κουράγιο και η δύναμη που βρίσκουμε από τέτοιες συζητήσεις έρχονται να μας υπενθυμίσουν πως δεν είμαστε αβοήθητοι και πως έχουμε την ικανότητα να δράσουμε και να αγωνιστούμε για την ιστορία της ζωής μας.

Και αυτό είναι κάτι που μας οδηγεί σε κάποια ξεκάθαρα συμπεράσματα όπως το ότι η ανθρώπινη συμπόνοια και η αξιοπρέπεια στο χώρο της υγείας, το πώς αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς, αποτελούν βασικά προαπαιτούμενα ενός αποτελεσματικού συστήματος υγείας, ενός συστήματος που δεν αφορά αποκλειστικά την εξασφάλιση μερικών ετών ζωής παραπάνω ή το να είμαστε ασφαλείς.

Και πως ο επανασχεδιασμός των δομών μας στη βάση ουσιαστικών συζητήσεων, η επένδυσή μας στο χρόνο με τον ασθενή, είναι η ευκαιρία που έχουμε οι ανησυχίες και οι προτεραιότητές μας να επιτελέσουν ουσιαστικό ρόλο στη δημιουργία ενός συστήματος υγείας το οποίο θα είναι πραγματικά ανθρωποκεντρικό.