Μέχρι οι υπεύθυνοι σχεδιασμού πολιτικών υγείας για τα νησιά μας να πρέπει να τις χρησιμοποιήσουν σε μόνιμη βάση, δεν θα υπάρξει αλλαγή στην περίθαλψη που παρέχεται σε αυτά.
Η εξωτερική πολιτική της χώρας μας και οι σχέσεις της με τους γειτονικούς λαούς είναι τα ζητήματα που κυριαρχούν στις ειδήσεις αυτό το διάστημα, και είναι πολύ εύκολο κάποιος να ξεχάσει πως η υγειονομική περίθαλψη που παρέχεται, κυρίως στα νησιά και τις ορεινές περιοχές, είναι ένα από τα πιο μακροχρόνια δυσεπίλυτα προβλήματα της ιστορίας μας.
Η γεωγραφική πολυδιάσπαση και η έντονη αστικοποίηση επέφεραν αποτελέσματα αντιστρόφως ανάλογα με τους σκοπούς δημιουργίας του Εθνικού Συστήματος Υγείας που καθιερώθηκε το 1983 και οι οποίοι στη βάση τους είχαν την «παροχή υγείας και ίσης πρόσβασης στο σύνολο των πολιτών». Η οικονομική κρίση, με τη σειρά της, άμβλυνε ακόμα περισσότερο την ανισότητα που υφίστανται οι οικονομικά ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες και δεν έχουν άλλη επιλογή παρά του να χρησιμοποιήσουν τις δημόσιες νοσοκομειακές μονάδες. Αυτές οι δύο παράμετροι, οικονομική κρίση και γεωγραφική ανισοκατανομή αναγκών και υποδομών, συνδυαστικά έχουν «μεταλλάξει» την εικόνα του υγειονομικού μας συστήματος από ένα σύστημα καλύτερης και αυξημένης πρόσβασης σε ένα σύστημα συνειδητής απόγνωσης που κυρίως, επικρατεί στην επαρχία πλην μερικών εξαιρέσεων σε συγκεκριμένες περιοχές.
Όμως, τι εξηγεί αυτή την ανεκτικότητα σε ένα τέτοιο ζωτικής σημασίας μακροχρόνιο ζήτημα;
Η μία άποψη είναι πως ο σχεδιασμός της λειτουργίας του υγειονομικού μας συστήματος γίνεται κεντρικά– άνθρωποι πλήρως καταρτισμένοι στον τομέα αυτό συγκεντρώνονται σε ένα γραφείο και χαράσσουν την πολιτική υγείας με βάση τις ανάγκες που γνωρίζουν και τους έχουν γνωστοποιηθεί από τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς, αντίθετα με μία πολιτική «εξατομικευμένη» για τις ανάγκες κάθε περιοχής σχεδιασμένη από όσους τη χρησιμοποιούν σε μόνιμη βάση. Αυτή η προσέγγιση στην χάραξη πολιτικής, βοηθά στο να μετακυλυθεί το κόστος των λάθος επιλογών κεντρικά και, επομένως, δεν επιφέρει προβλήματα σε τοπικούς φορείς από την πρόκληση της έντονης δυσαρέσκειας της τοπικής κοινωνίας ως προς το πρόσωπό τους η οποία με αυτόν τον τρόπο εκτονώνεται σε κεντρικό επίπεδο.
Αυτό, σίγουρα αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα. Ωστόσο, πιστεύω πως η κύρια διαφορά μεταξύ της χάραξης πολιτικής υγείας σήμερα και αυτής του παρελθόντος είναι το πως αυτή χρηματοδοτείται, πόσο διάστημα υλοποιείται και κυρίως ποιος είναι υπεύθυνος γι’ αυτή. Οι πολιτικές μικρού χρονικού ορίζοντα, όσο για παράδειγμα η θητεία μίας κυβέρνησης ή ενός υπουργού, έχουν μεγάλη επίδραση στα αποτελέσματα του υγειονομικού μας συστήματος και στην φροντίδα που αυτό παρέχει, και είναι κάτι που μειώνει τη σημασία του βασικότερου ζητήματος, ποιος δηλαδή είναι υπεύθυνος ανάμεσα στον πληθυσμό και στη χάραξη και στην πολιτική που υλοποιείται.
Στις απαρχές της εφαρμογής του Εθνικού Συστήματος Υγείας, καίριος ήταν και ο ρόλος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, η οποία, μέχρι σήμερα, στήνεται και αναστήνεται, και που θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην αποσυμφόρηση των νοσοκομειακών μονάδων, την βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και, επομένως, στην αύξηση της εμπιστοσύνης και ικανοποίησης των πολιτών στο σύστημα υγείας. Και ενώ, οι φόροι που υπάρχουν για την υγεία κινήθηκαν αυξητικά όλα τα προηγούμενα χρόνια το επίπεδο των υπηρεσιών ποτέ δεν έφτασε τα αρχικά του επίπεδα, πόσο μάλλον το επιθυμητό αποτέλεσμα, με τις ουρές αναμονής, τις υποστελεχωμένες μονάδες και την έλλειψη ειδικοτήτων και μηχανημάτων να αποτελούν καθημερινότητα για όσους ζουν όχι μόνο εντός αλλά και εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων.
Ωστόσο, αυτά τα χαρακτηριστικά του υγειονομικού μας συστήματος δεν φαίνονται να απομακρύνονται από τον ορίζοντα. Παρά του ότι νέες σύγχρονες δομές δημιουργούνται μαζί με την έλευση από το εξωτερικό νέων στρατηγικών αξιολόγησης υπηρεσιών υγείας (HTA) είναι ακόμα δύσκολο το σύστημα να αναδιαμορφωθεί στο σύνολό του. Οι τάσεις του συγκεντρωτισμού και η αυξητική τάση της ανισότητας που προέρχεται από την υπάρχουσα δομή του συστήματος υγείας και που βιώνουμε εδώ και χρόνια δεν φαίνεται πως θα κινητοποιήσουν ακόμα τους πολίτες και τους πολιτικούς σε μία κατεύθυνση πλήρους κατανόησης των αναγκών που υπάρχουν πίσω από τα νούμερα των στατιστικών.
Επιπρόσθετα, η δέσμευση φόρων για κοινωνικά προγράμματα υψηλού κόστους θα συνεχίσουν να μένουν σε υψηλά επίπεδα αντανακλώντας τις αυξημένες ανάγκες για υγειονομικές υπηρεσίες που προκύπτουν εξαιτίας της οικονομικής κατάστασης και τις προβληματικής δομής του συστήματος.
Αλλά, χωρίς την ύπαρξη ανθρώπων υπεύθυνων για την πολιτική που ασκείται στις τοπικές κοινωνίες η κατάσταση δεν θα μπορέσει να εξομαλυνθεί καθώς, η διόρθωση πολιτικών θα πρέπει να επέλθει σε κεντρικό επίπεδο με την πρόσβαση των πολιτών σε αυτό να είναι πιο δύσκολη και χρονοβόρα.
Κατά συνέπεια, όταν εκείνοι που σχεδιάζουν πολιτικές για τα νησιά και τα ορεινά μας δεν κάνουν χρήση των υπηρεσιών σε μόνιμη βάση, όπως συμβαίνει σήμερα, η ανεπαρκής περίθαλψη που βιώνουν οι συμπολίτες μας σε αυτά θα αποτελούν το σύνηθες και όχι την εξαίρεση.
Δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα Λευκαδίτικος Λόγος την 22α Ιουνίου 2018