Πρόσφατα δημοσιεύματα του ξένου τύπου, ανέφεραν πως επικρατεί έντονα η άποψη πως τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης είναι τα τελευταία, από πλευράς αξιοπιστίας, στον κόσμο προκαλώντας προβληματισμό τόσο στους αποδέκτες των νέων, δηλαδή τους πολίτες, όσο και σε εκείνους που απαρτίζουν το έμψυχο δυναμικό των μέσων ενημέρωσης.

Με αφορμή τα παραπάνω ευρήματα, και έπειτα από μία ολιγοήμερη παραμονή στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, τη Σύρο, σκέφτηκα πως ενδιαφέρον παρουσιάζει μία μικρή αναδρομή στα έντυπα μέσα των νησιών του Αιγαίου και της συμβολής τους στην ενημέρωση των πολιτών καθώς, και στην ανάπτυξη του πολιτισμού των περιοχών στις οποίες αυτές εκδίδονται.

Η έκδοση των πρώτων εφημερίδων στη Σύρο το 1832 έρχεται ακριβώς έντεκα χρόνια μετά την αντίστοιχη, σε ελλαδικό χώρο -πρόκειται, σύμφωνα με τους μελετητές, για την «Σάλπιγξ Ελληνική» στην Καλαμάτα- κάτι,που αποδεικνύει τη σημαντικότητα της πρωτεύουσας του Νοτίου Αιγαίου και το ενδιαφέρον που είχαν οι εξέχουσες προσωπικότητες που κατοικοέδρευαν στο νησί όπως ο Γαζής, ο Βάμβας, ο Καϊρης να διαλυθούν τα «σκοτάδια» της αμάθειας.

Πρωτοπόροι στην σημασία που έδιναν στην εκπαίδευση πριν ακόμη η εποχή της πληροφορίας την καταστήσει αναγκαία, οι πολίτες της Σύρου άρχισαν να δέχονται στο νησί τους πλήθος μαθητών και από τα δύο φύλα οι οποίοι κατέφθαναν από όλη την Ελλάδα για να εκπαιδευτούν στα δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτήριά της.

Ήδη από τα τέλη του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα, οι δύο μεγαλύτερες εφημερίδες του νησιού είναι ο «Ερμής» και ο «Αίολος», οι οποίες, πολλές φορές, προκαλούν τον θαυμασμό των πολιτών για το θάρρος των άρθρων που κάλυπταν τις στήλες τους.

Από τα παραπάνω, προκύπτει πως η ανάπτυξη του πολιτισμού του Αιγαίου ήταν, ανέκαθεν, άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εφημερίδες οι οποίες, αποτελούσαν το μέσο επικοινωνίας σε μία εποχή όπου δεν υπήρχαν άλλα μέσα ενημέρωσης, όπως για παράδειγμα η τηλεόραση, αποτελώντας το «παράθυρο» προς τα υπόλοιπα νησιά και την χώρα.

Οι εφημερίδες, είναι εκείνες, που έδωσαν την δυνατότητα ανάδειξης της τοπικής πολιτιστικής δράσης, ενδυνάμωσαν το θρησκευτικό αίσθημα με την προβολή του εκκλησιαστικού λόγου και των εορτών της χριστιανοσύνης, την κατοχύρωση και προβολή των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και παράλληλα των κοινωνικών γεγονότων: γάμους, βαπτίσεις και, άλλα, ενδυναμώνοντας έτσι την κοινωνικότητα των πολιτών.

Επιπρόσθετα, οι εφημερίδες, έδωσαν την δυνατότητα ανάπτυξης πολιτικών και πολιτιστικών ιδεών και απόψεων ώστε οι πολίτες των νησιών αυτών να γίνουν συνειδητοποιημένοι πολιτικά και κοινωνικά γνωρίζοντας τις απόψεις της πολιτείας, των θεσμών και των φορέων.

Αξίζει να σημειωθεί, πως μία ακόμη πρωτιά είναι και η χρήση της λέξης δημοσιογράφος από τον Συριανό, Ιωάννη Ισιδωρίδη Σκυλίτση, στην αίτησή του την 10^η Ιανουαρίου 1841 στο δήμαρχο Ερμουπόλεως για την πολιτογράφησή του.

Αυτή τη στιγμή, στα νησιά του Αιγαίου κυκλοφορούν περίπου 14 εφημερίδες κάτι που αποδεικνύει ότι ο πλουραλισμός της γνώμης και η διάθεση των πολιτών για ενημέρωση δεν σταμάτησε να καλλιεργείται αλλά, ενισχύθηκε με το πέρας των ετών.

Άλλωστε, το μέλλον της χώρας μας έρχεται ως προέκταση της εκπαίδευσης και του πολιτισμού μας. Έρχεται ως προέκταση του ίδιου μας του εαυτού που καλούμαστε να ξεπεράσουμε για να αναπτυχθούμε ακόμα περισσότερο ως κοινωνία.

Διαχρονικά, για να έχεις μία υγιή δημοκρατία πρέπει να έχεις καλά πληροφορημένους πολίτες, κάτι που διέκριναν οι πρόγονοι μας που κατοικούσαν στο νησί αυτό και γι’αυτό τον λόγο το 1828 εγκαινίασαν το πρώτο τυπογραφείο στην πλατεία Μιαούλη.

Έτσι, από εκείνη τη χρονιά ξεκινάει να «αποτυπώνεται» και η ιστορία του νησιού, η ιστορία του Αιγαίου μέσα από τη ματιά των ανθρώπων που εργάζονται ή συνεργάζονται με τις εφημερίδες.

Στην ουσία, οι εφημερίδες αυτές λειτουργούν ως ιστορικό χρονικό της εκάστοτε κοινωνίας όπου εκδίδονται, παίρνοντας συχνά και το όνομά τους από αυτές, και παρουσιάζοντας θέματα που ενδεχομένως να μην έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο γενικότερο πλαίσιο αλλά, αποτελούν κομμάτι της λειτουργίας της τοπικής κοινωνίας στην απευθύνονται.

Συνθέτοντας κάποιος αυτό το ιστορικό χρονικό θα δει τα γεγονότα που εξέλιξαν και σημάδεψαν τα νησιά του Αιγαίου να ξετυλίγονται μπροστά του συμπεριλαμβανομένου, και των αιτιών που τα προκάλεσαν.

Τα παραπάνω σημεία επιδιώκουν να υπογραμμίσουν και την σημασία που έχει ο ελεύθερος τύπος για την πρόοδο μας. Η ελευθερία αυτή ωστόσο, απαιτεί και την ορθή χρήση του και όχι την κατάχρησή του, που ενδέχεται κάποιοι να επιδιώξουν.

Σήμερα, η δομή της ενημέρωσης έχει αλλάξει. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε κάνοντας τους ίδιους τους πολίτες όχι μόνο δέκτες αλλά και πομπούς των νέων δίνοντας τους τον χώρο και τον χρόνο να εκφράσουν τις απόψεις τους.

Αυτό, είναι κάτι που έχει κάνει και τις εφημερίδες να στραφούν στις νέες τεχνολογίες επιδιώκοντας ισχυρή παρουσία και ενδιαφέρουσα θεματολογία που συχνά δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στην έντυπη έκδοση λόγω περιορισμένου χώρου.

Οι τεχνολογίες αυτές καθώς είναι φθηνές, γρήγορες και εύκολα προσβάσιμες διευρύνουν το κοινό των εφημερίδων που, πλέον, δεν αποτελείται μόνο από κατοίκους της τοπικής κοινωνίας αλλά από όλη τη χώρα ακόμα και από ομογενείς που ενδιαφέρονται να μάθουν τα νέα του νησιού τους και έτσι δεν αισθάνονται αποκομμένοι από εκεί που ξεκίνησαν.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ, πως η ηλεκτρονική έκδοση των εφημερίδων είναι εκείνη που υπερισχύει στη μάχη της έγκυρης και έγκαιρης ενημέρωσης από άλλες σελίδες που δεν μπορεί να εξακριβωθεί η αξιοπιστία των θεμάτων και των πηγών που παρουσιάζουν. Αυτή βεβαίως η εμπιστοσύνη είναι κάτι που έχει ενισχυθεί με το πέρας των ετών και την καθημερινή παρουσία των εφημερίδων στην κοινωνία.

Σίγουρα, μία εφημερίδα από μόνη της δεν μπορεί να εξαλείψει τα κοινωνικά προβλήματα που έχουν ενταθεί με την παρατεταμένη οικονομική κρίση που πλήττει την χώρα μας. Δεν θα αποτρέψει τις ρατσιστικές συμπεριφορές, τις κοινωνικές αδικίες.

Δεν θα δημιουργήσει τις απαραίτητες εκείνες συνθήκες ώστε κάθε πολίτης κάθε νησιού ακριτικού ή μη της χώρας μας να νιώθει ασφαλής τόσο για την υγεία του όσο και για την ζωή του, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Αυτά, είναι ζητήματα που πρέπει να λύσουμε εμείς, με τις επιλογές, τις αποφάσεις και τις μεταρρυθμίσεις τις οποίες εφαρμόζουμε.

Οι εφημερίδες όμως είναι αυτές που αναγνωρίζουν και αναδεικνύουν αυτά τα προβλήματα, μας κάνουν κοινωνούς τους, μας κάνουν πολίτες που γνωρίζουν κάθε πτυχή της πόλης τους, με άλλα λόγια μας κάνουν πιο ενεργούς σε μία εποχή όπου η παθητικότητα κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα.

Και αυτή θα πρέπει να είναι και η δέσμευση τους για το μέλλον, ότι στα χρόνια που ακολουθούν θα συνεχίσουν να κάνουνε το ίδιο, είτε σε τοπικό είτε σε πανελλήνιο επίπεδο.

Συνεπώς, η εξέλιξη του πολιτισμού των νησιών του Αιγαίου κατά την πάροδο των προηγούμενων ετών δεν μπορεί παρά να είναι συνδεδεμένη με την εξέλιξη των εφημερίδων.

Και σε αυτή την μελλοντική προοπτική που υποδηλώνει η λέξη εξέλιξη οι εφημερίδες θα πρέπει να συνεχίσουν να διαμορφώνουν ενεργούς πολίτες με την ελπίδα πως θα εξελίσσουν τις κοινωνίες στις οποίες δρουν τόσο πολιτιστικά όσο και συλλογικά.