Η επανάσταση της ομαδικής αντίληψης στις ατομικές ιατρικές δεξιότητες και το μέλλον της θεραπείας πέρα από τη ρητορική της αδιαλλαξίας.

Η παγερή αίθουσα αναμονής του νοσοκομείου, έχει δώσει τη θέση της σε ένα ζεστό περιβάλλον ικανό να επηρεάσει θετικά και να κατευνάσει την, λογική, ανησυχία όσων περιμένουν σε αυτή. Η θλίψη και η μιζέρια λόγω της δομής και της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το νοσοκομείο ανήκουν πια στο παρελθόν. Έχουμε σώσει το εθνικό μας σύστημα υγείας, έχουμε δημιουργήσει ένα περιβάλλον που δεν ενισχύει την αρνητικότητα σε αυτό και η πρόληψη της υγείας είναι ο στόχος για τον οποίο είμαστε υπερήφανοι πως έχουμε επιτύχει βελτιώνοντας, όχι μόνο την ποιότητα ζωής αλλά, παράλληλα, εξοικονομώντας αρκετούς, από τους περιορισμένους μας πόρους, και στρέφοντάς τους προς την καινοτομία της ιατρικής και του φαρμάκου.

Πόση αλήθεια εμπεριέχει το παραπάνω σενάριο; Αρκεί μία στιγμιαία αναπόληση της δικής μας εμπειρίας στο Εθνικό μας Σύστημα Υγείας για καταρριφθεί αυτό. Αντίθετα, εικόνες από πολιτικές υγείας που, για κάποιον, ανεξήγητο λόγο, δεν ακολουθούν κάποια συνεπή ροή στο πέρασμα του χρόνου και, παράλληλα, χάνονται στην μετάφραση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας είναι το σύνηθες. Και η λέξη μεταρρύθμιση του συστήματος παρά τη συχνή της χρήση μοιάζει ένα φτωχά κατανοητό concept και αυτό, στην καλύτερη περίπτωση.

Ο οικονομολόγος Albert O. Hirschman με τον όρο «Η ρητορική της αδιαλλαξίας» είχε υποστηρίξει, πριν από μερικές δεκαετίες, πως οι μεταρρυθμίσεις που αντιμετώπιζαν ένα βαθύ, πιεστικό και πολύπλοκο κοινωνικό πρόβλημα αντιμετωπίζονταν με τρεις κύριες αντιδράσεις: διαστροφή, ματαιότητα, και κίνδυνο.

Η διαστροφή στη μεταρρύθμιση αυτή αφορούσε την πεποίθηση πως αυτή όχι μόνο θα αποτύχει αλλά, θα κάνει και το πρόβλημα χειρότερο. Η ματαιότητα το γεγονός πως η μεταρρύθμιση δε θα επιφέρει καμία διαφορά και, τέλος, ο κίνδυνος, πως τα κόστη για την κοινωνία θα είναι τόσο μεγάλα που θα μας φέρουν σε χειρότερη μοίρα από αυτή που βρισκόμασταν πριν.

Και, αυτή η ρητορική της αδιαλλαξίας, που θέτει ακραίες προβλέψεις έναντι των μεταρρυθμίσεων διαποτίζει εδώ και δεκαετίες το εθνικό μας σύστημα υγείας. Πράγματι, γνωρίζουμε τη φθορά που υπάρχει σε αυτό. Γνωρίζουμε πως η κατάσταση των νοσοκομείων είναι το επακόλουθο της απόσυρσης του πραγματικού ενδιαφέροντος της πολιτείας για την κατάσταση των ανθρώπων που προσδοκούν να θεραπευτούν σε αυτά. Πολλές φορές, μοναδική μας ελπίδα, οι επαγγελματίες υγείας που αντιστέκονται στις αγκυλώσεις και αρνούνται να παραιτηθούν και να συμβιβαστούν με την κατάστασή στην οποία το σύστημα έχει περιέλθει αρνούμενοι να ενστερνιστούν τη λογική της αδιαλλαξίας.

Είναι δύσκολο κανείς να φανταστεί οποιαδήποτε άλλη δημόσια προσπάθεια, όπως αυτή που συμβολίζει το νοσοκομείο, με τέτοια μεγάλη επίδραση στην κοινωνία. Το νοσοκομείο αντανακλά αυτόν ακριβώς τον κοινό σκοπό, μία σύγκλιση προβληματισμών και την αποτύπωσή τους σε δράση. Κάτι, που στις ημέρες μας γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο.

Αρκετούς αιώνες πριν, τα νοσοκομεία συγκέντρωναν στο εσωτερικό τους πλήθος κόσμου για τους οποίους εκείνο που η νοσηλεία τους προσέφερε ήταν μόνο η εξέλιξη της φροντίδας. Αυτό γιατί, εκείνη την εποχή η νοσοκομειακή περίθαλψη είχε εποπτικό, κυρίως, ρόλο και αφορούσε στο σύνολό της την θαλπωρή, την προστασία, το φαγητό, την προσοχή, την φιλική αντιμετώπιση και το ενδιαφέρον που το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό έδειχνε στους ασθενείς που βρισκόντουσαν σε κάποιο από τα κρεβάτια του. Είναι η εποχή που εάν κάποιος θα επιβίωνε ή όχι σχετιζόταν με τη φυσική εξέλιξη της ίδιας της ασθένειας στον οργανισμό του.

Οι γιατροί και τότε ήταν πολύ απασχολημένοι ωστόσο, η ιατρική γνώση και οι δυνατότητές τους δεν ξεπερνούσαν συγκεκριμένες θεραπευτικές και ιατρικές παρεμβάσεις. Αυτή η εικόνα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη σημερινή εποχή όπου, οι γιατροί μας έχουν δεκάδες χιλιάδες φάρμακα στη διάθεσή τους, ακολουθούν ιατρικά πρωτόκολλα και, όλα αυτά, σε συνδυασμό με τις αυξημένες παρεμβατικές τους ικανότητες και δεξιότητες μπορούν να εγγυηθούν μία μακροχρόνια και υγιή ζωή, εάν όχι για όλους, σίγουρα για τους περισσότερους από εμάς.

Αναντίρρητα, η ευθραυστότητα της υγείας και, ως αποτέλεσμα, η διατήρησή της, αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση και αγωνία των ανθρώπων και το σημαντικότερο στοίχημα κάθε κυβέρνησης και κάθε πολιτικής υγείας. Και οι κυβερνήσεις, με τη σειρά τους και σε παγκόσμιο επίπεδο, φαίνεται πως επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους στο πως να κάνουν καθολική την πρόσβαση στις επιστημονικές δυνατότητες και την εμπειρία των γιατρών τους.

Και οι γιατροί, καθώς και οι υπόλοιποι επαγγελματίες υγείας, είναι εκείνοι που βλέπουν από πρώτο χέρι τον παγκόσμιο αγώνα που διενεργείται και ο οποίος σχετίζεται με την κοινωνική αγωνία για πρόσβαση σε αυτές τους τις δεξιότητές. Το διαφορετικό επίπεδο εισοδήματος, η ζωή σε απομακρυσμένες περιοχές και το επίπεδο διαθεσιμότητας υπηρεσιών υγείας αποτελούν τρία από τα μεγαλύτερα και, κυριότερα, εμπόδια ως προς την επιτυχία αυτού του αγώνα προς όφελος της κοινωνίας.

Και είναι αλήθεια, πως το μοντέλο αυτό της ιατρικής εξελίχθηκε πάρα πολύ από την εποχή όπου ο γιατρός ήταν ικανός να θυμάται όλες τις απαραίτητες και σημαντικές πληροφορίες για τους ασθενείς του και να ενεργεί παρεμβατικά μόνος του.

Σήμερα, αυτό το μοντέλο έχει μεταστραφεί για να επικροτεί τη συλλογικότητα και οι πληροφορίες των ασθενών φυλάσσονται και ανακαλούνται από εξελιγμένα τεχνολογικά συστήματα ενώ, η ευθύνη της θεραπείας καθώς, και το αποτέλεσμά της αφορά όχι μόνο έναν γιατρό αλλά το σύνολο της ιατρικής ομάδας.

Άλλωστε, είναι αδιανόητο να ζητά κανείς στην εποχή μας από έναν γιατρό να συγκρατεί όλες τις σημαντικές πληροφορίες και, παράλληλα, να έχει άριστη γνώση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, των διαδικασιών και της εφαρμογής τους όσον αφορά τους ασθενείς που βλέπει.

Και αυτό γιατί, η ιατρική επιτυχία σήμερα εξαρτάται από τον συγχρονισμό και την συνεργασία της ομάδας που αναλαμβάνει τον ασθενή, χαρακτηριστικό που υπερβαίνει εκείνο που ορισμένοι γιατροί ονομάζουν ως τέλος της δημιουργικότητας, της τολμηρότητας των αποφάσεων και της ανεξαρτησίας τους, όπως εκείνα τα χαρακτηριστικά που θεωρούσαν πως υπήρχαν στη βάση της ιατρικής που εξασκούνταν στο παρελθόν.

Και είναι αλήθεια πως, η περιπλοκότητα των συστημάτων υγείας μπορεί να υπερβαίνει κυβερνήσεις, οικονομίες και κοινωνίες όταν όμως μία ομάδα λειτουργεί με σύστημα, με διαδικασίες και εμπιστοσύνη μεταξύ της μπορεί να υπάρξουν σημαντικές βελτιώσεις και αλλαγές στην πορεία της υγείας των ασθενών.

Κάποιοι, βέβαια, μπορεί να σκεφτούν πως το ομαδικό ιατρικό μοντέλο δεν θα μας εγγυηθεί καλύτερες υπηρεσίες υγείας με χαμηλότερο κόστος. Κάποιοι, όπως και εγώ, ίσως και να έχουν αντίθετη άποψη σε αυτό.

Ό,τι όμως και εάν είναι αυτό που πιστεύουμε, η διαφορά μεταξύ του θριάμβου και της αποτυχίας στην ιατρική δεν είναι η προθυμία να παίρνουμε ρίσκα. Αλλά, η επιδεξιότητα που επιδεικνύουμε  στην αντιμετώπισή τους και η σταθερή αποτίναξη της λογικής της αδιαλλαξίας.