Οι αντιπαραθέσεις στον τομέα της υγείας τείνουν να είναι τυπικές, αλλά υπάρχουν δύο σοβαροί λόγοι που ακόμα και οι περιστασιακοί παρατηρητές τους πρέπει να νοιάζονται για το τι γίνεται εκεί.
Ακολουθήστε την κίτρινη γραμμή. Στο τέλος της θα είσαστε στην κλινική και, εκεί, θα βρείτε να καθίσετε μέχρις ότου σας φωνάξει η γιατρός. Η αίθουσα του νοσοκομείου, είναι γεμάτη από ανθρώπους διαφορετικούς μα, ταυτόχρονα, τόσο ίδιους-αυτή η ομοιότητα γίνεται πλήρως εμφανής στο αντίκρισμα της άσπρης ποδιάς του γιατρού.
Σε αυτή θα έλεγε κανείς πως αντανακλάται η ελπίδα, οι φόβοι και η αγωνία του καθενός. Ένα ελαφρύ ανασήκωμα στην ξαφνική του παρουσία φτάνει για να υποδηλώσει πως η παραίτηση αυτών των ανθρώπων από τη ζωή λόγω κάποιας σοβαρής ασθένειας έχει αναβληθεί εξαιτίας της προσδοκίας που καλλιεργούν επάνω σε αυτόν. Αυτό που αναμένουν, είναι να βρουν έναν άνθρωπο που δεν έχει μόνο τις γνώσεις αλλά και τη δύναμη, ψυχική και πνευματική, να επαναφέρει την κατάσταση της υγείας τους σε αυτό που χαρακτηρίζουμε στο σύστημα υγείας ως καλή υγεία.
Η ιατρική δεν είναι σαν τα άλλα πεδία εργασίας στα οποία είναι αποδεκτό πως η τύχη και, στην προκειμένη περίπτωση, η φύση μπορεί να επικρατήσει έναντι της προσπάθειας του γιατρού. Πρόκειται για μία μάχη στην οποία με τη διάγνωση, την προτεινόμενη θεραπεία και την επεμβατική ιατρική οι ιατροί μπαίνουν αναμένοντας πως θα την κερδίσουν.
Και το σύστημα υγείας ως μηχανισμός δράσης και πρόληψης οφείλει να στέκεται δίπλα τους και όχι απέναντί τους. Συνεπώς, πρώτο βασικό μέλημα όσων χαράσσουν πολιτικές υγείας είναι να οριστεί με σαφήνεια ο ρόλος και η ευθύνη του καθενός που δρα και επιδρά μέσα σε αυτό το σύστημα.
Επιζητάμε ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο υγείας χωρίς να θέτουμε τις διακριτές εκείνες γραμμές που ορίζουν ποιος είναι υπεύθυνος για τι. Και αυτό το οποίο έχουν δώσει όρκο να κάνουν οι γιατροί που υπηρετούν στο σύστημα αυτό είναι να είναι υπεύθυνοι για την υγεία του ασθενούς. «Αφήστε εμένα να ανησυχώ για την υγεία της γιαγιάς σας» μου είχε πει ο καρδιολόγος της και είναι μία κουβέντα που έχει χαραχτεί στο μυαλό μου καθώς, μας καθησύχασε αλλά παράλληλα έδειχνε και το ενδιαφέρον του για την υγεία της.
Η συστηματοποίηση της φροντίδας δεν είναι μόνο προς όφελος τους ασθενούς αλλά και των ίδιων των επαγγελματιών υγείας και η μέγιστη απόδοση αυτών μπορεί να επιτευχθεί σε ένα περιβάλλον που εδράζεται στην υπευθυνότητα και όχι στην τιμωρία.
Διασφαλίζοντας την υπευθυνότητα μέσα στο σύστημα περιορίζεται και ο χώρος που δίνει κανείς σε οποιονδήποτε θέλει να ρίξει την ευθύνη σε αυτό για κάποια λανθασμένη δική του ενέργεια. Φαινόμενο, δυστυχώς, συχνό στην ελληνική πραγματικότητα αλλά και πολύ βολικό. Ενώ όμως συναντάται σε πολλούς τομείς είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο στην ιατρική που έχει να κάνει με ανθρώπινες ζωές.
Λίγοι είναι αυτοί που θέλουν το σύστημα υγείας μας έτσι όπως είναι σήμερα αλλά είναι πολλοί εκείνοι που ανησυχούν για το τι θα συμβεί εάν χάσουμε και αυτό που έχουμε. Αναντίρρητα, έχει δημιουργηθεί ένας συνωστισμός ερωτημάτων στην υγεία που ζητούν λύσεις και υπάρχουν άνθρωποι που διαθέτουν επιχειρήματα τόσο υπέρ όσο και κατά τους.
Πολλές όμως είναι και εκείνες οι φορές που δε διαφωνούμε μόνο στο που θα δώσουμε προτεραιότητα αλλά και ως προς τι αποτέλεσμα θα εξασφαλίσουμε από αυτή. Για παράδειγμα, επιθυμούμε τη μείωση του κόστους υπηρεσιών και φαρμάκων και την αύξηση της καινοτομίας ή προτιμάμε την απλοποίηση των διαδικασιών και την δυνατότητα παροχής περισσότερων επιλογών στον ασθενή.
Σε αυτό όμως που όλοι συμφωνούμε και αποτελεί τον δεύτερο σοβαρό λόγο αυτού του ενδιαφέροντος που πρέπει να έχει κανείς για τις παρεμβάσεις στο σύστημα υγείας είναι πως όλοι οι κανόνες πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους. Και, πια, πρέπει να βρούμε τον τρόπο να κάνουμε αυτή την ηθική αρχή πράξη.
Η πρόκληση οποιουδήποτε πολιτικού σχεδιασμού σήμερα είναι να αποφύγει τους κινδύνους μιας αιφνίδιας αλλαγής που θα αφήσει πολλούς ανθρώπους με υψηλότερα κόστη και λιγότερα οφέλη. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι μιας σταδιακής και πιο επιτυχημένης μετάβασης σε ένα μοντέλο που θα αντιπροσωπεύει την παραπάνω ηθική αρχή.
Ζούμε σε μία εποχή που η εμπιστοσύνη στους πολιτικούς, στους επιχειρηματίες και στους δημοσιογράφους είναι σε χαμηλά ποσοστά. Αυτοί που εξαιρούνται είναι τα μέλη του ιατρικού επαγγέλματος και των υπόλοιπων επαγγελμάτων υγείας που, ακόμη, απολαμβάνουν υψηλά ποσοστά εμπιστοσύνης από την κοινωνία μας. Τα μέρη όπου λειτουργούν εκείνοι είναι συνήθως οι χώροι που ως σκοπό έχουν να διαβεβαιώσουν πως οι ζωές όλων είναι ίσης αξίας. Αλλά, επίσης, αυτοί οι οργανισμοί μπορούν και να περηφανεύονται πως έχουν τους καλύτερα εκπαιδευμένους και σκληρά εργαζόμενους επαγγελματίες που διαθέτει η κοινωνία μας. Αυτό, βεβαίως, δε σημαίνει πως όλοι οι επαγγελματίες υγείας είναι αληθινοί στις αξίες που πρεσβεύει το επάγγελμά τους.
Έτσι, η νέα ηγεσία του υπουργείου υγείας, όπως και κάθε ηγεσία του, θα πρέπει με την πολιτική που θα εφαρμόσει να ισορροπήσει σε δύο βασικές ιδέες. Από τη μία αυτής της δημιουργίας κουλτούρας υπευθυνότητας στην παροχή φροντίδας και από την άλλη της επιβράβευσης της εργασίας των επαγγελματιών υγείας και της προστασίας των ασθενών.
Το να βρούμε αυτή την ισορροπία δεν είναι όνειρο πολιτικής αριστείας-όποια πολιτική και να εφαρμοστεί πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που θα δίνουν περισσότερα και κάποιοι άλλοι που θα ωφελούνται περισσότερο.
Η εξέλιξη του συστήματος υγείας όμως θα έρθει και θα εξαρτηθεί στο, εάν και, κατά πόσον, μπορούμε να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε την πίστη μας στο ότι η συλλογική δράση θα μας οδηγήσει σε συλλογικό όφελος.