Πως το υγειονομικό μας σύστημα μπορεί με την αξιοποίηση των τεχνών να ενισχύσει την υγεία και την ευημερία των πολιτών.

Ημέρες τώρα γυρνά στη σκέψη μου η συνύπαρξη της τέχνης με την υγεία και το υγειονομικό μας σύστημα. Η σύνδεση,  με άλλα λόγια, της ύψιστης μορφής καλλιτεχνικής έκφρασης με την ύψιστης στιγμής φροντίδα.

Αρκεί ένα πέρασμα στους διαδρόμους ενός Νοσοκομείου για να εμποτιστεί ή να στερέψει το πρόσωπο από την έκφρασή του. Όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα συγκλίνουν σε τούτες εδώ τις Νοσοκομειακές οδούς.

Και φαίνονται τα πρόσωπα αυτά, θα έλεγε κανείς στεκόμενος ενώπιον τους, ως παλέτα εκφράσεων σε καμβά ανθρώπινων μορφών.

Εργάζομαι σε ένα Νοσοκομείο, το Παθολογικό Νοσοκομείο Αθηνών Σπηλιοπούλειο «Η Αγία Ελένη» που αποτελεί καιρό τώρα, το αποτύπωμα της φροντίδας στο τέλος της ζωής. Το μέρος όπου ο πόνος της απώλειας είναι λιμάνι αναπόφευκτο που καταλήγει κανείς έπειτα από ένα δύσκολο και επίπονο ταξίδι.

Ίσως, τα παραπάνω είναι και ο λόγος που στο Νοσοκομείο αυτό νιώθουμε την ανάγκη, πρωτίστως εμείς, να υπογραμμίσουμε τη σημασία της τέχνης στην υγεία, ιδιαιτέρως στο περιβάλλον των Νοσοκομείων, και να καταδείξουμε την δημιουργική παρόρμηση ως θεμελιώδη αρχή της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ενδεχομένως οι γραμμές αυτές να σας κάνουν να αναρωτηθείτε πως μία εικαστική παρέμβαση (ο λόγος) και η διαδρομή για την συζήτησή της (άλλωστε, και αυτή προϋποθέτει επιχειρήματα και διάλογο-ακόμη και εάν δεν καταλήξει σε πραγμάτωση) μπορεί να σταθεί αφορμή για να ξεκινήσει η προσπάθεια περιορισμού του κενού που υπάρχει μεταξύ θεωρητικής και πρακτικής αξίας της τέχνης σε ένα Νοσοκομειακό περιβάλλον.

Αναντίρρητα, η υγεία είναι ένας εκλεπτυσμένος και ευαίσθητος δείκτης των κοινωνικών μας δομών, των οικονομικών μας συνθηκών, και των στρατηγικών μας προτεραιοτήτων. Η υγεία, επίσης, αποτελεί μία ουσιαστική κλίμακα του φυσικού και κοινωνικού υφάσματος από το οποίο είναι «ραμμένη» η κοινωνία μας και το ατομικό μας ταξίδι μέσα στη ζωή-από την ανατροφή που λάβαμε και τις ευκαιρίες που μας δόθηκαν στα πρώτα μας χρόνια, μέχρι τις εμπειρίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε ως ενήλικες.

Η υγεία, συνεπώς είναι το καθοριστικό και ενωτικό μας κοινωνικό μέτρο το οποίο και αντανακλά αυτές μας τις ατομικές, συλλογικές και σωρευτικές επιρροές, εμπειρίες και προκλήσεις.

Μπορούν όμως όσοι εμπλέκονται με τα Νοσοκομεία να συζητούν ένα τόσο αταίριαστο, φαινομενικά, με την υγεία θέμα όπως αυτό της τέχνης; Η απάντηση βρίσκεται σε εκφράσεις προσώπων ανθρώπων που στέκονται μπροστά σε ένα έργο και ακόμη και εάν δεν έχουν γνώση των τεχνικών λεπτομερειών δημιουργίας του έχουν επίγνωση του συναισθηματικού φορτίου που αυτό φέρει και αντανακλάται σε κάθε ψυχή αναλόγως την πορεία της μέσα στο χρόνο.

Επομένως, η δέσμευση στην τέχνη δεν αποκλείει ούτε παραλλάσσει το ενδιαφέρον για την πρόληψη στην υγεία και την καθημερινότητα που βιώνουμε. Αντίθετα, την χαράσσει με πιο ουσιαστικό τρόπο ως σαν αυτή να αποτελεί μία ακόμη συγκλητική οδό για μια πιο υγιή κοινωνία.

Τα Νοσοκομεία του υγειονομικού μας συστήματος μπορεί πολλές φορές να εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες, με βάση τη χαρτογράφηση των περιστατικών που αντιμετωπίζουν, όμως πιστεύω βαθιά πως μπορούν και πρέπει να συμπορευτούν στον αγώνα της καινοτομίας που επιζητά η υγεία, συμπεριλαμβανομένης της τέχνης.

Η αναφερόμενη πίστη έχει ως επιδίωξη τη δημιουργία διαύλου επικοινωνίας το οποίο έρχεται ως επιστέγασμα της επιθυμίας σχηματισμού μίας ευρύτερης κοινής προσπάθειας ενίσχυσης της αξίας της ζωής.

Είναι για εμάς που νοιαζόμαστε γι’αυτά, μια ουσιαστική ευκαιρία να καταδείξουμε την πρόθεση μας να διασφαλίσουμε για τα Νοσοκομεία μας όχι μόνο οικονομικά-δείκτες αριθμών με αντίκρισμα- αλλά, και κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη-δείκτες ανθρώπινων ζωών με ευρύτερη κοινωνική αντανάκλαση.

Γιατί, μέσα σε αυτή την κοινωνική συνταγογράφηση η οποία «συνομιλεί» με την πρακτική γεννιέται ο τρόπος να αντιμετωπιστούν προκλήσεις στην υγεία και την κοινωνία όπως η γήρανση, η μοναξιά, τα ψυχικά νοσήματα και το τέλος της ζωής.

Τα παραπάνω δεν επιθυμούν να αποτελέσουν σκέψεις σε χαρτί λευκό. Επιζητούν να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο, ένα αίτημα δράσης και ισχυρό επιχείρημα αναφορικά με την έναρξη συνομιλιών για την καλλιτεχνική και πολιτισμική προσφορά μας η οποία συμπληρώνει και ενισχύει την προσφορά μας στον τομέα της υγείας.

Συνεπώς, η πρόταση για τη δημιουργία ενός Εθνικού Κέντρου για την εξέλιξη και τη σύνδεση των τεχνών με την υγεία του οποίου θα ηγείται μία ομάδα προσωπικοτήτων από τα παραπάνω πεδία αλλά και εκπρόσωποι κοινωνικών ομάδων μαζί με εκπροσώπους ομάδων ασθενών αλλά και Ακαδημαϊκών αποτελεί ουσιαστικό σημείο για την λειτουργία των Νοσοκομείων του αύριο.

Οι τοίχοι των Νοσοκομείων δεν μιλούν. Μιλούν όμως με την παρουσία και τη δημιουργία τους οι άνθρωποι που τα στελεχώνουν αλλά και εκείνοι που τα βιώνουν ως ασθενείς.

Σε τέτοιες σιωπηρές φωνές δίνει έκφραση η τέχνη.

Φωτογραφία: Jess Bonham at Royal London Hospital